Tembang Macapat 11 Tahapan Hidup Manusia di Dunia

11 Tahapan Hidup Manusia
Tembang Macapat merupakan salah satu kelompok tembang yang sampai saat ini masih diuri-uri (dilestarikan) oleh orang Jawa. Ada sebelas tembang dalam macapat, masing-masing memiliki karakter dan ciri yang berbeda, memiliki wataknya sendiri, dan memiliki aturan – aturan penulisan khusus dalam membuatnya. Postingan ini membantu untuk uri-uri budaya Jawa yang ditengarai makin luntur di kalangan generasi muda. Budaya yang adi luhung.
Asal – usul tembang macapat sendiri sampai saat ini masih dalam perdebatan. Masyarakat Jawa dan Jawa Tengah pada umumnya mengetahui tembang macapat ada sejak masa – masa akhir kerajaan Majapahit dan mulai masuknya Islam di tanah jawa. Pada jaman Walisongo tembang macapat banyak digunakan sebagai media dakwah dalam
penyebaran agama Islam di tanah Jawa.
Tembang macapat diyakini sebagian besar orang jawa sebagai kelompok tembang yang memiliki makna proses perjalanan kehidup manusia, proses dimana Tuhan memberikan ruh-Nya, hingga manusia tersebut kembali kepada-Nya. Sifat-sifat manusia sejak lahir hingga kematiannya digambarkan dengan runtut dalam sebelas tembang macapat. Nah mari kita perhatikan dan telaah bersama secara arif sebagai bahan renungan kita hidup di dunia ini.

Dilihat Dari Namanya
1. Maskumambang:
Mas kang kumambang, nggambarake bayi kang isih ana jroning kandhutaning ibu, kadidene emas kang kumambang ana sak jroning banyu kawah.
Menggambarkan bayi yg masih ada dalam kandungan ibu, bagaikan emas yang mengambang dalam air ketuban di dalam rahim ibu.





2. Mijil:
Tegese 'metu/lair', iku nggambarake titi wanci nalika jabang bayi lair saka guwa garbaning biyung.
Artinya LAHIR, ini menggambarkan masa ketika jabang bayi dari kandungan sang ibu.









3. Kinanthi:

Tegese Kagandheng/Katuntun, iku nggambarake nalika isih dadi bocah kang isih perlu digandheng mring lakuning urip kang sak trepe.
Artinya dibimbing, adalah menggambarkan masa kanak-kanak yang masih memerlukan bimbingan yang tepat dari orang tua agar dapat menjalani hidup sebagaimana mestinya.











4. Sinom:
Tegese Si Enom, iku nggambarake kahanane manungsa kang isih mudha, kebak greget, kaduk wani kurang geduga, lagi seneng ngangsu kawruh
Masa remaja, saat belajar sebanyak mungkin.














5. Asmaradana:
Asmara tegese gregeting rasa tresna, dana tegese weweh. Bisa uga diarani Asmara dahana, Asmara iku gregeting katresnan dene dahana iku geni/latu/apuy. Iku nggambarake titi mangsane manungsa lagi ngancik ing jagading greget katresnan, bebasan geni mangalat-alat kang hanjalari sakabehing kahanan dadi endah ian nengsemake.
Artinya Memberi cinta atau Api cinta sedang membara. ini menggambarkan masa manusia mulai mempunyai rasa cinta antara lelaki dan perempuan. Di masa cinta sedang membara maka segalanya akan tampak indah dan mempesona serta menyenangkan

6. Gambuh:
Tegese Jumbuh/gathuk/nyawiji/manunggal.Iku nggambarake titi mangsane manungsa manggihake jodhone kanggo mbangun bebrayan balesomah supaya bisa nerusake wangsane.
Artinya Cocok/Klop/Jodoh. Ini menggambarkan mengenai manusia yang telah saatnya berumah tangga menemukan kecocokan pasangan, sehingga nantinya bisa meneruskan generasinya.











7. Dhandhang Gula:
Tegese Dhandhang iku ireng, dene gula iku ngarani rasa legi/manis. Iku nggambarake titi mangsane nalika manungsa wus bisa ngrasakake jero/lebet lan legine urip bebrayan.
Artinya Hitam dan Manis. Itu menggambarkan masa ketika manusia telah bisa menemukan kedalaman dan kemanisan hidup berkeluarga, yaitu suatu keluarga yang lengkap dan sejahtera lahir batin.





8. Durmo:
Tegese wus kebak, yaiku kebak ing laku lan kawruh ing urip. Iku nggambarake kahanane manungsa kang wus ngancik yuswa wicaksana, sahengga wus wancine andum kang di duweni.
Artinya penuh, yaitu penuh pengalaman dan pengetahuan kehidupan. ini menggambarkan masa manusia telah mencapai kepenuhan dalam kehidupannya sehingga sudah sampai pada waktu untuk berbagi dengan sesamanya.




9. Pangkur
Tegese mungkur/nyingkur.Iku nggambarake titi mansane manungsa wus kudu bisa ngungkurake utawa nyingkur mring sakabehing gebyaring kahanan jagad karameyan saperlu lumebu ing jagad sepi samun, utawa nyingkur kadonyan saaperlu manunggal marang karsaning Gusti.
Artinya adalah membelakangi keduniawian dengan segala nafsu kedagingannya. Ini menggambarkan masa manusia sudah mulai menyingkir dari kepentingan duniawi untuk mulai melakukan kehendak Tuhan secara lebih mendalam, ini adalah waktunya melayani Tuhan dan sesama dengan jiwa raga.

10. Megatruh:
Tegese Megat iku Misahake dene ruh iku weruh lan ruhani/roh/sukma. Nggambarake titi mangsane manungsa wus dipisahake antarane ruh/sukma saka ragane, dadi wus ora bisa weruh maneh kadi dene wektu sak durunge. ya iki kang diarani mati.
Artinya Memisahkan Nyawa. Ini adalah masa manusia dipisahkan antara nyawa dari raganya, inilah masa kematian manusia. Sehingga sudah tidak bisa melihat lagi seperti biasanya.




11. Pucung:
Tegese Kluwak, yaiku sawijining woh kang yen wus titimangsane kena digunakake kanggo bumbu apa dene sambel. Iku nggambarake kahanane manungsa nalika wus pralaya, wangkene dibalekake ing asale, semono uga sukmane, dene pakartine kang wus nate dilakoni nalika isih urip bisa dienggo tepa palupining ngagesang, kangge bumbuning ngaurip para janma kang lagi ngolah uripe.
Artinya sejenis buah yang dapat digunakan sebaga bumbu untuk masakan atau sambal. Ini menggambarkan masa manusia setelah mati akan di kubur untuk kembali ke asal-muasalnya, namun segala hasil karyanya semasa hidupnya bisa dipakai untuk bumbu kehidupan manusia lain yang masih perlu mengolah kehidupannya.

12. Wirangrong:
Tegese Wirang yaiku sakabehing tumindak kang wus kalakon kang hanjalari kucem jenenge kang hanglakoni dene Rong iku leng utawa lemah bolong kang minangka omahe kewan iku mengku karep kanggo pasemone lemah kanggo mendhem mayit. Wirangrong mengku werdi ngenani tumindake manungsa kang wus dilakoni nalikane isih urip ing salumahing bumi nanging kanyata nalisir saka bebener bisa hanjalari kucem jenenge manungsa mau lan iku bakal ginawa tumekeng pati lan dipendhem ing lemah, ewa semono wirang mau isih sinangga dening anak turune.
Artinya Wirang adalah Aib, Rong adalah Lobang dalam tanah tempat tinggal binatang. Ini menggambarkan tentang manusia yang dikala hidupnya banyak melakukan tindakan yang menimbulkan aib, maka aib itu akan dibawanya hingga mati dan ditanam di liang lahat, sementara itu anak keturunannya masih harus menangung aib tersebut.

Oleh : Taryono Pelabuhan Canggu

LihatTutupKomentar